Rozwiązanie spółki z o.o. następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą jej wykreślenia z rejestru. Co do zasady likwidatorami spółki są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub też uchwała wspólników stanowi inaczej.
Do podstawowych obowiązków likwidatorów należy przede wszystkim zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań oraz upłynnienie majątku spółki.
Jakie zatem są przesłanki dopuszczalności podziału majątku spółki z o.o. pomiędzy wspólników oraz jakie są zasady tego podziału?
PRZESŁANKI DOPUSZCZALNOŚCI PODZIAŁU MAJĄTKU SPÓŁKI Z O.O.
Warto zwrócić uwagę na przepis art. 286 Kodeksu Spółek Handlowych (w dalszej cześć artykułu zwany “KSH”), w brzmieniu:
“Art. 286 [Podział majątku]
§ 1. Podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli.
§ 2. Majątek, o którym mowa w § 1, dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów.
§ 3. Umowa spółki może określać inne zasady podziału majątku.“
Należy zauważyć, że podział majątku może nastąpić dopiero po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli oraz nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Okoliczności te muszą wystąpić kumulatywnie. Norma prawna zawarta w przepisie art. 286 § 1 KSH ma charakter bezwzględnie obowiązujący (ius cogens), a zatem nie może zostać zmieniona przez wspólników, czy to w pierwotnej umowie spółki, czy też na podstawie później podjętej uchwały.
Postanowienia umowy spółki sprzeczne z art. 286 § 1 KSH są niedopuszczalne, a zatem sąd rejestrowy powinien:
- odmówić wpisania spółki do rejestru (w przypadku, gdy pierwotny tekst umowy spółki zawierałby niedopuszczalne postanowienie umowne) albo
- odmówić zarejestrowania zmiany umowy spółki (w przypadku, gdyby zgromadzenie wspólników spółki już wpisanej do rejestru próbowało poprzez zmianę postanowień umowy spółki odmiennie ukształtować materię, o której mowa powyżej).
ZASADY PODZIAŁU MAJĄTKU SPÓŁKI Z O.O. POMIĘDZY WSPÓLNIKAMI
Jeżeli spełnione zostały przesłanki dopuszczalności podziału majątku spółki z o.o. pomiędzy wspólników, wówczas co do zasady, pozostały po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli majątek winien zostać podzielony w stosunku do posiadanych udziałów, w formie pieniężnej, albowiem – jak wynika z przepisu art. 282 KSH – likwidatorzy mają obowiązek “upłynnić majątek spółki”, czyli spieniężyć składniki tego majątku.
Na marginesie wskazać należy, iż sporne jest to, czy dopuszczalne jest dokonanie rozliczenia z wierzycielami spółki poprzez przyznanie im składników majątku spółki. Rozliczenia takie za dopuszczalne uważają A. Kidyba, Komentarz KSH, t. I, 2013, s. 1268 oraz t. II, 20130, s. 1005; J.P. Naworski, [w:] Potrzeszcz, Siemiątkowski, Komentarz KSH, t. II, 2011, s. 633, Nb 13 oraz t. III, 2012, s. 1270, Nb 15; Pabis, Spółka z o.o., 2006, s. 580, Nb 5 oraz [w:] Bieniak i in., Komentarz KSH, 2012, s. 987–988, Nb 5. Odmiennie M. Litwińska-Werner ([w:] Litwińska-Werner, Komentarz KSH, 2007, s. 722–723, Nb 5), zdaniem której “pieniężna forma rozliczenia, zarówno z wierzycielami spółki, jak i pomiędzy wspólnikami, po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, gwarantuje prawidłowość i minimalizuje ryzyko naruszenia interesów któregokolwiek z zainteresowanych”. Ponadto autorka ta powołała się na to, że art. 285 KSH wymaga złożenia do depozytu sądowego “sum” potrzebnych dla zaspokojenia lub zabezpieczenia wskazanych w tym przepisie wierzycieli. Stanowisko M. Litwińskiej-Werner w kwestii dopuszczalności podziału składników majątku spółki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, nie jest jednoznaczne, bowiem ostatecznie nie wyklucza ona takiego podziału, akcentując tylko, że “zgodę na to musieliby wyrazić wszyscy wspólnicy” (Litwińska-Werner, Komentarz KSH, 2007, s. 724, Nb 6). Zdaniem A. Szajkowskiego i M. Tarskiej ([w:] Sołtysiński, Szajkowski, Szumański, Szwaja, Komentarz KSH, t. II, 2005, s. 893, Nb 13, pkt 3) oraz A. Kidyby ([w:] Kidyba, Komentarz KSH, t. I, 2013, s. 1268 oraz t. II, 2013, s. 1005), dopuszczalne jest dokonanie podziału pomiędzy wspólników (albo akcjonariuszy) majątku spółki in natura, co jednak może nastąpić wyłącznie za ich jednomyślną zgodą. Podobnie R. Kowalkowski, [w:] M. Ożóg, Koźma, Ożóg, Komentarz KSH, 2012, s. 1047, Nb 5 oraz R. Pabis ([w:] Pabis, Spółka z o.o., 2006, s. 580, Nb 5 oraz [w:] Bieniak i in., Komentarz KSH, 2012, s. 987–988, Nb 5), którzy jednak nie zajęli stanowiska co do tego czy uzgodnienia, o których mowa, wymagają jednomyślności wspólników albo akcjonariuszy (vide Komentarz do art. 282 KSH, red. Jara 2016, wyd. 12/A.Gierat).
Zasady podziału pomiędzy wspólników majątku likwidowanej spółki, ukształtowane art. 286 § 2 KSH, polegające na proporcjonalnym podziale pozostałego majątku spółki z o.o. zgodnie z posiadanymi udziałami w spółce – mogą zostać zmienione wolą wspólników, wyrażoną w postanowieniach umowy spółki, przy czym należy pamiętać o normie prawnej wyrażonej w przepisie art. 20 KSH, który stanowi, iż:
“Wspólnicy albo akcjonariusze spółki kapitałowej powinni być traktowani jednakowo w takich samych okolicznościach.“
W razie pytań związanych z przedstawioną powyżej materią podziału majątku spółki z o.o. w likwidacji pomiędzy jej wspólników, a także w przypadku konieczności przeprowadzenia procesu likwidacji spółki z o.o. prosimy o kontakt z naszą Kancelarią.
Adwokat Grzegorz Mania